เทศบาลเมืองลพบุรีเป็นหน่วยงานราชการส่วนท้องถิ่น ตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.2534 โดยได้รับการจัดตั้งเป็นเทศบาลเมืองตามพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาล เมื่อปี พ.ศ.2478 ซึ่งได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา ฉบับ – เล่ม 52 ตอนที่–หน้า 1730 ลงวันที่ 10 ธันวาคม 2478 และมีอำนาจหน้าที่ตามที่กำหนดไว้ในพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ.2496 (รวมถึงฉบับที่แก้ไขเพิ่มเติม ถึงปัจจุบัน) พระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ.2542 และพระราชบัญญัติระเบียบบริหารงานบุคคลส่วนท้องถิ่น พ.ศ.2542 เทศบาลเมืองลพบุรีเป็นขนาดใหญ่จึงได้กำหนดภารกิจและอำนาจหน้าที่ของเทศบาลเป็น 7 ด้านตามที่กฎหมายกำหนดไว้ และเป็นการสอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ แผนพัฒนาอำเภอ แผนพัฒนาจังหวัดแผนพัฒนาเทศบาล นโยบายของรัฐบาล และนโยบายของผู้บริหารท้องถิ่น เมื่อเทศบาลได้ปฏิบัติแล้วจะสามารถแก้ไขปัญหาของเทศบาลเมืองลพบุรีได้ เนื่องจากสามารถตอบสนองความต้องการของประชาชนในเขตพื้นที่ได้เป็นอย่างดี โดยสรุปภารกิจและอำนาจหน้าที่ ที่เทศบาลเมืองลพบุรีต้องดำเนินการได้ดังนี้
1. ด้านโครงสร้างพื้นฐาน มีภารกิจที่เกี่ยวข้องดังนี้
1.1 การจัดให้มีและบำรุงรักษาทางบกทางน้ำ และทางระบายน้ำ (ม.50 (2) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
1.2 การจัดให้มีน้ำสะอาดหรือการประปา (ม.53 (2) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
1.3 การจัดให้มีและบำรุงการไฟฟ้าหรือแสงสว่างโดยวิธีอื่น (ม.53 (7) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
1.4 การจัดให้มีตลาด ท่าเทียบเรือและท่าข้าม (ม.54 (1) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
1.5 การวางผังเมืองและควบคุมการก่อสร้าง (ม.56 (7) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2. ด้านส่งเสริมคุณภาพชีวิต มีภารกิจที่เกี่ยวข้องดังนี้
2.1 การรักษาความสะอาดของถนนหรือทางเท้าและที่สาธารณะ รวมทั้งการกำจัดขยะมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล (ม.50 (3) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2.2 การป้องกันและระงับโรคติดต่อ (ม.50 (4) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2.3 การจัดให้ราษฎรได้รับการศึกษาอบรม (ม.50 (6) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2.4 ส่งเสริมการพัฒนาสตรี เด็ก เยาวชน ผู้สูงอายุ และผู้พิการ (ม.50 (7) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2.5 การจัดให้มีโรงฆ่าสัตว์ (ม.51 (2) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2.6 การจัดให้มีและบำรุงรักษาที่ทำการพิทักษ์และรักษาคนเจ็บไข้ (ม.53 (4) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2.7 การจัดให้มีและบำรุงสถานที่สำหรับการกีฬาและพลศึกษา (ม.54 (9) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2.8 การจัดให้มีและบำรุงสวนสาธารณะ สวนสัตว์และสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ (ม.54 (10) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2.9 การจัดให้มีและบำรุงการสงเคราะห์มารดาและเด็ก (ม.56 (2) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2.10 การควบคุมสุขลักษณะและอนามัยในร้านจำหน่ายอาหาร โรงมหรสพและสถานบริการอื่น (พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2.11 การจัดการเกี่ยวกับที่อยู่อาศัยและการปรับปรุงแหล่งเสื่อมโทรม (ม.56 (5) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
3.1 การรักษาความสงบเรียบร้อยของประชาชน (ม.50(1) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
3.2 การจัดให้มีเครื่องใช้ในการดับเพลิง (ม.50(5) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
3.3 การจัดให้มีการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย (ม.16 (29) พ.ร.บ.กำหนดแผนฯ)
3.4 การดำเนินการปราบปรามยาเสพติดตามนโยบายของรัฐบาล (นโยบายรัฐบาล)
4.1 การบำรุงและส่งเสริมการทำมาหากินของราษฎร (ม.51(5) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
4.2 การจัดให้มีการดำเนินการโรงรับจำนำหรือสถานสินเชื่อท้องถิ่น (ม.53(8) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
4.3 การส่งเสริมกิจการการท่องเที่ยว (ม.56(8) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
4.4 การพาณิชย์ และการส่งเสริมการลงทุน (ม.16 (7) พ.ร.บ.กำหนดแผนฯ)
4.5 การส่งเสริมการท่องเที่ยว (ม.16 (8) พ.ร.บ.กำหนดแผนฯ)
4.6 การจัดให้มีสถานที่ในการจำหน่ายสินค้าพื้นเมืองและของดีเมืองลพบุรี (นโยบายรัฐบาล)
5.1 การจัดให้มีสุสานและฌาปนสถาน (ม.54(2) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
5.2 การจัดให้มีและบำรุงรักษาสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ (ม.16 (13) พ.ร.บ.กำหนดแผนฯ)
5.3 การจัดการการบำรุงรักษาและการใช้ประโยชน์จากป่าไม้ที่ดินทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ม.16 (24) พ.ร.บ.กำหนดแผนฯ)
5.4 การดูแลรักษาที่สาธารณะ (ม.16 (27) พ.ร.บ.กำหนดแผนฯ)
6.1 บำรุงรักษาศิลปะ จารีตประเพณี ภูมิปัญญาท้องถิ่นและวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่น (ม.50(8) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
6.2 การจัดให้มีการอนุรักษ์โบราณวัตถุ และสถานที่สำคัญของทางราชการ (นโยบายรัฐบาล)
7.1 จัดการให้ประชาชนได้มีโอกาสมีส่วนร่วมรับรู้แสดงความคิดเห็นหรือร่วมงานกับเทศบาลและสนับสนุนการดำเนินงานของเทศบาล เช่น โครงการเลือกตั้งกรรมการชุมชน โครงการจัดทำห้องสมุดในชุมชนและโครงการผู้บริหารพบปะชาวชุมชน เป็นต้น (นโยบายเทศบาล)
7.2 จัดการประชาสัมพันธ์และปลูกฝังสร้างจิตสำนึกให้ประชาชนมีความรู้ความเข้าใจและรักษาสิทธิของตนเกี่ยวกับกิจการของเทศบาล เช่น โครงการจัดงานวันเทศบาล โครงการเตรียมการเลือกตั้งฯ เป็นต้น (นโยบายเทศบาล)
ภารกิจทั้ง 7 ด้านตามที่กฎหมายกำหนดให้เป็นอำนาจหน้าที่ของเทศบาล ซึ่งเมื่อได้ปฏิบัติ หน้าที่ตามภารกิจดังกล่าวแล้ว จะสามารถแก้ไขปัญหาของเทศบาลเมืองลพบุรีได้ เนื่องจากสามารถตอบสนองความต้องการของประชาชนในเขตพื้นที่ประกอบกับภารกิจทั้ง 7 ด้านเป็นการสอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมแห่งชาติ แผนพัฒนาอำเภอ นโยบายของ รัฐบาล และนโยบายของผู้บริหารเทศบาล
ภารกิจหลัก
1. การรักษาความสงบเรียบร้อยของประชาชน (ม.50(1) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2. การจัดให้มีและบำรุงรักษาทางบกทางน้ำ และทางระบายน้ำ (ม.50(2) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
3. การรักษาความสะอาดของถนนหรือทางเท้าและที่สาธารณะ รวมทั้งการกำจัดขยะมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล (ม.50(3) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
4. การป้องกันและระงับโรคติดต่อ (ม.50(4) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
5. การจัดให้มีเครื่องใช้ในการดับเพลิง (ม.50(5) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
6. การจัดให้ราษฎรได้รับการศึกษาอบรม (ม.50(6) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
7. ส่งเสริมการพัฒนาสตรี เด็ก เยาวชน ผู้สูงอายุ และผู้พิการ (ม.50(7) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
8. บำรุงรักษาศิลปะ จารีตประเพณี ภูมิปัญญาท้องถิ่นและวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่น (ม.50(8) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
9. การจัดให้มีน้ำสะอาดหรือการประปา (ม.53(2) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
10. การจัดให้มีโรงฆ่าสัตว์ (ม.51(2) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
11. การจัดให้มีและบำรุงรักษาที่ทำการพิทักษ์และรักษาคนเจ็บไข้ (ม.53(4) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
12. การจัดให้มีและบำรุงส้วมสาธารณะ
13. การจัดให้มีและบำรุงการไฟฟ้าหรือแสงสว่างโดยวิธีอื่น (ม.53(7) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
14. การจัดให้มีการดำเนินการโรงรับจำนำหรือสถานสินเชื่อท้องถิ่น (ม.53(8) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
15. การควบคุมสุขลักษณะและอนามัยในร้านจำหน่ายอาหาร โรงมหรสพและสถานบริการอื่น (ม.56(4) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
16. การจัดการเกี่ยวกับที่อยู่อาศัยและการปรับปรุงแหล่งเสื่อมโทรม (ม.56(5) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
17. การวางผังเมืองและควบคุมการก่อสร้าง (ม.56(7) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
18. การส่งเสริมกิจการการท่องเที่ยว (ม.16(8) พ.ร.บ.กำหนดแผนฯ)
ภารกิจรอง
1. การจัดให้มีท่าเทียบเรือ ท่าข้ามและที่จอดรถ (ม.54(1) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
2. การจัดให้มีสุสานและฌาปนสถาน (ม.54(2) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
3. บำรุงและส่งเสริมการทำมาหากินของราษฎร (ม.51(5) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
4. การจัดให้มีและบำรุงการสงเคราะห์มารดาและเด็ก (ม.56(2) พ.ร.บ.เทศบาลฯ)
5. การจัดให้มีและบำรุงสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ (ม.16(13) พ.ร.บ.กำหนดแผนฯ)